De Klinkenbergerplas
Oegstgeest
Gemeente Oegstgeest
Ontwerp, Beplantingsplan, Directievoering
2015-2017
2017-heden
Landschapsarchitecten
De Klinkenbergerplas tussen Oegstgeest en Warmond is een voormalige zandwinlocatie. Het gebied is ca. 60 ha groot waarvan 36 ha bestaat uit water. Sinds de jaren tachtig kan er in de zuidelijke plas gerecreëerd worden. De noordelijke plas heeft tot het voorjaar 2017 dienst gedaan als locatie voor de stort van grond en slib. Natuurwaarden hebben de laatste jaren meer kans gekregen waardoor een afwisselend gebied is ontstaan. Rond de plas verbindt een pad verschillende strandjes, weiden, bosschages en ruigtes met hier en daar een afslag bij een ingang. Deze natuurwaarden komen echter niet tot hun recht. Zo heeft het gebied een verruigd karakter, afgewisseld door typische functionele recreatie-inrichting van grasweiden, populieren en doorgeschoten houtsingels. Daarnaast zijn de ingangen weinig herkenbaar wat in combinatie met de dichte bosschage en grondwallen een enigszins afgelegen ligging geeft.
Het project maakt onderdeel uit van het regionaal programma Leidse Ommelanden waarbij de wens is de omgeving aantrekkelijker te maken voor bewoners en bezoekers en gericht is op het realiseren van een duurzaam ‘stad-land systeem’. Dit is een netwerk van routes, die beginnen en eindigen in het Singelpark van Leiden en die lopen via de stadsrand en de Leidse Ommelanden. Sinds maart 2015 is de Klinkenbergerplas in eigendom overgegaan van de provincie Zuid-Holland naar de gemeente Oegstgeest. Zij hebben de wens om samen met bewoners en betrokken organisaties de Klinkenbergerplas een kwaliteitsimpuls te geven, waardoor de plas zowel binnen Oegstgeest als in de regio een belangrijke locatie gaat vormen voor recreatie en natuurbeleving. Belangrijke opgave was om de grote verschillen van bestaande en nieuwe gebruikersgroepen met landschappelijke ingrepen te reguleren.
Het ontwerpproces gaf Copijn Landschapsarchitecten een prachtige kans om de sociaal-maatschappelijke betekenis van de plek te vergroten. Verbreding van de doelgroep gekoppeld aan maatschappelijke thema’s als natuurbeheer, duurzaamheid en lokale economie zijn essentieel om het bestaansrecht van de Klinkenbergerplas volledig te maken. Bij de projectstart is er een digitaal platform gecreëerd door de gemeente om initiatieven te verzamelen en uit te wisselen. En met succes; in korte tijd werden 121 ideeën gepost. Informatieavonden werden gebruikt om de verschillende visies van betrokkene onderling met elkaar te delen. Dit zorgden voor onderling begrip en creëerde draagvlak. In een groep van ongeveer 75 personen zijn de ideeën aangeleverd. Vervolgens is een klankbordgroep opgesteld om de ideeën in samenwerking met Copijn Landschapsarchitecten uit te werken.
Recreatie en natuur gaan prima samen, maar kunnen ook een bepaald spanningsveld geven met name waar recreatie, zoals het uitlaten van honden, en natuurontwikkeling elkaar ontmoeten. In het ontwerp is er dan ook uitdrukkelijk naar gestreefd om een samenhangend ontwerp te maken die in het landschap als vanzelf het gebruik reguleert. Het routestelsel reguleert het gebruik. De routes zijn gebruikt als verbindende schakels. Er is er een rondwandeling in het gebied aanwezig in de vorm van een breed schelpenpad. Het hoofdpad benadrukt de entree en vormt een nieuwe landschappelijke lijn tussen het hoogste punt van de heuvel en het laagste punt bij het strand. Op deze manier wordt een serie van plekken en functies van de plas aaneengeschakeld waardoor een samenhangend geheel ontstaat. Zo loopt het pad langs de grote plas door een recreatieve zone en geeft een gevarieerde wandeling langs de speelzone met natuurspeelplaats, de stranden, de ligweide, de nieuwe parkpassage en het horecapaviljoen. Door deze ingrepen ontstaat er een optimale balans tussen recreatie en natuur.
Nieuwe beplantingen versterken de verschillen, het karakter en beleving. De beplanting en het assortiment verteld iets over de functie van de plek. Op de extensieve plekken ligt de nadruk op spontane natuurontwikkeling waarin de natuurlijke processen die al gaande zijn vooral in het beheer te begeleiden. Bosvakken zijn hier van groot formaat en worden onderbroken door verrassende doorkijkjes. De gekozen beplanting is inheems en biedt veel nest- en schuilgelegenheid aan vogels. De belangrijkste natuurkernen worden beschermd door dichte randen. De beplanting voor de intensieve plekken benadrukken de natuurbeleving. Het toepassen van fruitbomen, samen met de vlechtheggen en een graanakker door een van de werkgroepen, biedt het gebied een scala aan natuurbeleving.
Nieuwe functies zijn toegevoegd om de kwaliteitsimpuls voor recreatie en natuurontwikkeling van het gebied te versterken. De interactie tussen recreatie en natuurbeleving is met name terug te vinden langs het hoofdpad. Zo staat in de speelzone het thema ‘Spelen en ontdekken in de natuur’ centraal. Een andere belangrijke verblijfsplek is het zandstrand dat tevens functioneert als entree van het gebied. Het zandstrand gecombineerd met een royale ligweide van gras zal in de zomer veel bezoekers trekken en regelmatig het toneel van festiviteiten kunnen zijn. Het strand wordt geflankeerd door een lange schanskorf die de entree een sterke uitstraling geeft en tegelijk loslopende honden scheidt van zonnend publiek.